Nieuwe zonneparken en grote bedrijven in Groningen krijgen voorlopig geen stroomaansluiting. Vanwege netcongestie zit het elektriciteitsnet van netbeheerder Enexis vol. Zonnepark ontwikkelaar Novar heeft daar een oplossing voor bedacht: je bouwt gewoon je eigen elektriciteitsnet. Een eigen stopcontact waarop nieuwe zonneparken, batterijen en - later – ook bedrijven aangesloten kunnen worden.
Samen met ingenieursbureau Emmett Green ontwikkelt Novar (voorheen Solarfields) het zogeheten Gesloten Distributiesysteem (GDS) Avermieden in de Groningse gemeenten Oldambt, Midden-Groningen en Veendam. Toezichthouder ACM verleende daar in 2022 een ontheffing voor. In mei begon de aannemer met de bouw.
Privénet
Avermieden is een privaat elektriciteitsnetwerk dat bestaat uit een transformatorstation dat met een ondergrondse kabel wordt aangesloten op hoogspanningsstation Meeden van Tennet, hemelsbreed 5,5 kilometer verderop. Zo kan Novar straks de opgewekte groene stroom van zijn nieuwe zonneparken Eekerpolder en Evenreiten, plus dat van een andere partij, leveren aan het landelijk hoogspanningsnet en zo over de rest van Nederland verdelen. Omdat het transformatorstation de 220 kilovolt hoogspanning omzet in 33 kilovolt middenspanning, kunnen er later ook bedrijven op het privénet worden aangesloten.
Zonnepark heeft eigen stroomstation nodig
Novar werkt al sinds 2019 aan het project. Naast Avermieden wilde het bedrijf namelijk zonnepark Eekerpolder bouwen. Dat wordt 160 hectare groot en heeft straks een vermogen van 200 megawattpiek. Genoeg om 67.000 huishoudens jaarlijks van groene elektriciteit te voorzien. Het zou eind 2025 opgeleverd moeten worden. Eén probleem: het elektriciteitsnet van regionaal netbeheerder Enexis in Groningen en Overijssel zit al een tijdje vol. Dat betekent dat er geen ruimte is om nieuwe zonneparken aan te sluiten. Ook niet voor bedrijven die veel stroom verbruiken. Dat blijft zo tot 2030. “Bij Novar zagen we al snel: of we hadden geen project of we moesten een eigen stroomnetwerk aanleggen. Het werd het laatste. Eekerpolder kan niet zonder Avermieden”, zegt projectdirecteur Avermieden Sander Daniëls, hoofd realisatie bij Novar.
Meerdere aansluitingen
Een eigen elektriciteitsnet aanleggen? Daar hebben we toch netbeheerders en belastinggeld voor? Is dat niet onbetaalbaar voor privébedrijven? Zeker omdat Novar als meerderheidsaandeelhouder in het project het grootste deel van de kosten moet betalen. Toch zag het bedrijf mogelijkheden. Niet alleen zonnepark Eekerpolder kan op het privénet worden aangesloten, ook het nabijgelegen zonnepark Evenreiten zit met een congestieprobleem. Net als naastgelegen Zonnepark Noordbroek van concullega Pure Energie. Beide parken zitten nog in de vergunningsfase. Door ook die via een gezamenlijke stroomkabel aan te sluiten op Avermieden wordt de businesscase een stuk florissanter. Verder werkt Novar aan een grote batterij die zonne- en andere stroom kan opslaan en het net kan balanceren. Ook die kan straks via dezelfde kabel stroom leveren en opslaan.
Bedrijven aansluiten
In een latere fase zouden ook bedrijven die bij Enexis op de wachtlijst staan op het privénet aangesloten kunnen worden. Volgens de regels van de ACM mag Novar geen particulieren aansluiten, maar wel maximaal 500 andere afnemers die in het gebied zitten. Daniëls heeft de eerste gesprekken al gevoerd met bedrijven die dit graag willen. “We staan hiervoor open”, zegt hij. “We kunnen een grotere rol spelen in de regio door als netbeheerder te gaan opereren. Persoonlijk zie ik hele mooie voordelen ontstaan als we bedrijven op ons net kunnen aansluiten. Dat is goed voor het vestigingsklimaat in de provincie Groningen.”
Snelweg met afslagen
Hoe ziet zo’n privaat elektriciteitsnet er straks uit? Om dat goed uit te leggen gebruikt Daniëls de metafoor van de snelweg. Op vijf kilometer van Avermieden is Tennet bezig verdeelstation Meeden uit te breiden. Dat is een groot stopcontact op hoogspanning, waar Novar straks op aan kan sluiten. “Als het hoogspanningsnet een snelweg is, komen bij Meeden diverse snelwegen samen”, vertelt Daniëls. “Op die snelweg wordt speciaal voor Novar een afslag gemaakt. Verdeelstation Avermieden maakt straks van 220 kilovolt hoogspanning 33 kilovolt middenspanning. Dat worden de afritten waar je de snelweg af kan en waar regionaal verkeer mogelijk wordt. Op dat voltage kunnen straks zonnepark Eekerpolder en andere partijen aansluiten”, zegt hij. Zo ontstaat straks een regionale energie hub. Avermieden wordt in drie fases gebouwd. Als het GDS af is kunnen er bijna zes zonneparken zoals Eekerpolder op aangesloten worden. “De snelweg kan dat aan, maar van de zes afritten bouwen we er eerst twee. Het hele ontwerp en de ruimte zijn zo gemaakt dat we op termijn transformator twee en drie kunnen neerzetten”, legt hij uit.
Voordelen
Avermieden biedt volgens hem alleen maar voordelen. Niet alleen maakt het de bouw van nieuwe zonneparken, nodig voor de energietransitie, mogelijk, het zorgt er ook voor dat meer bedrijven zich in Groningen kunnen vestigen. Ondanks de problemen met netcongestie. “Door de bouw zijn we minder belastend voor Tennet, doordat we zelf onze route naar Meeden bouwen en alles op één kabel aansluiten. Dat is handiger. Maar we ontzien ook Enexis. Hun wachtlijst wordt kleiner en ze kunnen andere partijen aansluiten als er weer ruimte op het net ontstaat”, zegt Daniëls.
Net uitbreiden
De provincie Groningen is zich bewust van de groeiende netcongestie en de problemen die dat met zich meebrengt voor burgers en bedrijven. “Wij zien dat het energiesysteem snel aan het veranderen is. Die verandering brengt de onzekerheid met zich mee of er voldoende capaciteit op het stroomnet is. Als provincie zetten we ons in om de overlast voor inwoners en bedrijven zo veel mogelijk te beperken. Dit kunnen we niet alleen; hierin werken we samen met netbeheerders en andere belanghebbenden en gemeenten. In het provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (pMIEK) kijken we gezamenlijk naar de uitbreiding van het net die nodig is om netcongestie het hoofd te bieden en kijken we verder vooruit om in de toekomst netcongestie voor te zijn. Tot slot kijken we hoe het bestaande net beter benut kan worden”, zegt gedeputeerde Johan Hamster van energie en klimaat.
Innovaties nodig
Over Avermieden heeft de provincie nog geen standpunt ingenomen. “In algemene zin kunnen innovaties ons helpen om netcongestie het hoofd te bieden. Het aanleggen van een GDS kan een van die innovaties zijn”, zegt Hamster. “Het is echter ook belangrijk om te kijken hoe een dergelijke innovatie in de praktijk werkt en of er daadwerkelijk congestie mee wordt opgelost. Ook hierin trekken we samen op met netbeheerders. Daarvoor zal breder gekeken moeten worden dan de partijen die aan het GDS verbonden zijn, maar ook naar de bredere effecten op het netwerk en de congestie. Omdat het een nieuwe ontwikkeling betreft, zullen we dan ook kijken of er kaders nodig zijn.”
Met dank aan change inc