Rotterdam loopt voorop met het verduurzamen van daken. Dat is niet gek: de stad wemelt van de hoogbouw met stevige, platte daken. Hoe pakt Rotterdam dat aan? En wie betaalt ervoor? Rotterdam, stad van modernistische hoogbouw. Én stad van duurzame daken. Want vrijwel al die gebouwen hebben stevige, platte daken waar zonnepanelen op passen of groen dat biodiversiteit bevordert. Maar die ook geschikt zijn voor waterberging of zelfs als schoolplein dienen. Rotterdam heeft ruim 18 vierkante kilometer plat dak – ongeveer de grootte van de gemeente Beverwijk. Genoeg ruimte om een stad bovenop de stad te bouwen.
“Rotterdam staat voor allerlei uitdagingen: woningbouw, klimaatadaptatie, klimaatmitigatie, en het vergroenen van de stad. Tegelijkertijd worstelen we met sociale problemen zoals eenzaamheid“, vertelt Paul van Roosmalen van de Gemeente Rotterdam tijdens het evenement Urban Future. “Problemen die we kunnen oplossen bovenop de daken, want daken bieden volop onbenutte ruimte.”
Functies combineren
De gemeente heeft een waaier aan potentiële functies voor daken geïdentificeerd: vergroening, wateropvang, energie-opwek, sociale functies, woonruimte, technische installaties en zelfs mobiliteit. Al die losse functies hebben een kleurcode meegekregen. Rotterdam mikt op ‘gouden’ daken waar verschillende functies met elkaar worden gecombineerd. Bijvoorbeeld zonnepanelen en groene daken, wat zorgt voor verkoeling in het gebouw en een hogere stoomopbrengst van de zonnepanelen. Of een gemeenschappelijke tuin waar bewoners elkaar ontmoeten en die als toevluchtsoord voor insecten en vogels functioneert.
Hoe dat er in de praktijk uitziet? Vlak naast het centraal station ligt op de zevende verdieping van het Schieblok de DakAkker. Een stadsboerderij van 1.000 vierkante meter waar groentes worden verbouwd en bijen gehouden, met ernaast een restaurant. In Rotterdam-Zuid staat wooncomplex de Peperklip, waar een 700 meter lang natuurdak is aangelegd met sedum, kruiden, vaste planten, boomstammen en waterpoeltjes. En bovenop een oud spoorviaduct aan de rand van het centrum wordt gewerkt aan het Hofbogenpark, een 2 kilometer lang stadspark met natuurlijke begroeiing, ruimte voor waterberging en speelplekken voor kinderen.
Kosten en baten
Duurzame daken financieren is geen eenvoudige opgave, erkent Van Roosmalen. De rekening voor het verduurzamen van een dak komt vaak bij eigenaren en gebruikers van gebouwen terecht. Maar de opbrengsten belanden lang niet altijd bij die partijen – gezondheidswinst die ontstaat doordat een groen dak de luchtkwaliteit verbetert, is moeilijk in harde euro’s uit te drukken.
Rotterdam heeft samen met ingenieursbureaus Arcadis en CE Delft een rekeninstrument ontwikkeld om erachter te komen welke combinatie van dakgebruik optimaal voor een specifiek gebouw is. De calculator laat de directe kosten en opbrengsten van daktoepassingen zien, en neemt tegelijkertijd de maatschappelijke kosten en baten mee in de berekening. Zo wordt de businesscase van dakfuncties zowel financieel als maatschappelijk inzichtelijk. De gemeente trekt samen met private partijen op om daken van een bestemming te voorzien. Van Roosmalen: “Voor het oplossen van stedelijke problemen hebben we onze focus verlegd van de straat naar privéterreinen. We gebruiken de gebouwen en tuinen van private partijen voor energie-opwek, wateropslag en vergroening. Dat is een grote verandering. En een belangrijke: slechts 40 procent van de ruimte is in publieke handen. We hebben die andere 60 procent ook echt nodig.”
Onconventionele oplossingen
De volgende uitdaging ligt in het betrekken van bewoners. “Hoe zorg je ervoor dat mensen bereid zijn te betalen voor iets waar zij in hun eigen buurt van profiteren?”, vraagt Van Roosmalen zich af. In het nadenken over die vraag schuwt hij onconventionele oplossingen niet. Hij wijst erop dat midden in bouwblokken vaak een supermarkt gevestigd is, waardoor bewoners op de binnenplaats uitkijken op een groot, leeg dak. Zo’n dak vergroenen zou via vormen van crowdfunding kunnen gebeuren. “In Nederland sparen we voor van alles bij de supermarkt. Waarom zouden we niet ook bij de supermarkt kunnen sparen voor een groen dak? Dat soort modellen kunnen bewoners actief betrekken. En zo wordt een gezamenlijk groen dak letterlijk een klein beetje van henzelf.”
Met dank aan change inc