Het Oude Loo in Apeldoorn had ineens een nieuwe bewoner: de rosse vleermuis. Deze beschermde vleermuis mag niet verstoord worden. Ook niet tijdens onderhoud. RVB-ecoloog Harper Tromp bedacht slimme oplossingen.
Jachtslot Het Oude Loo is gebouwd in de vijftiende eeuw en maakt onderdeel uit van de omliggende natuur. Het eeuwenoude gebouw zit namelijk vol kieren en gaten waar vleermuizen graag in weg kruipen. Vleermuizen zijn natuurlijk een verrijking van de biodiversiteit, maar tegelijk ook een flinke uitdaging voor het Rijksvastgoedbedrijf (RVB).
Niet storen
In Nederland zijn vleermuizen beschermd en dat betekent dat je ze niet mag storen, vangen of doden. Ook is het verboden om verblijfplaatsen opzettelijk te beschadigen. Daarmee stond het RVB bij de geplande werkzaamheden aan het jachtslot voor een bijna onmogelijke opgave. Want tijdens het onderhoud worden gevels en daken blootgelegd. ‘Je wilt én de natuurwaarden behouden én de cultuurhistorische waarde van het monument. Het is dus zoeken naar een goede balans’, zegt Harper Tromp die als ecologisch adviseur van het RVB betrokken is bij dit onderhoudsproject.
Vleermuisprotocol
Om het werk uit te kunnen voeren, heeft het RVB in 2023 een ontheffing op de Wet natuurbescherming (Wnb) aangevraagd (op 1 januari 2024 is de Wnb opgegaan in de Omgevingswet). De ontheffing heeft het RVB gekregen, maar wel met een aantal voorwaarden. Een daarvan is het creëren van een tijdelijke verblijfplaats voor vleermuizen op maximaal 200 meter van het slot. Sinds begin 2023 hangen er daarom vier grote houten borden met vleermuiskasten eraan. ‘We kregen veel vragen over de kleur van de borden. Waarom grijs?’, zegt Tromp. Dat heeft met het vleermuisprotocol te maken: de tijdelijke verblijfplaatsen moeten zoveel mogelijk op een gebouw lijken. Het afgelopen jaar hebben de vleermuizen aan hun nieuwe huis kunnen wennen. ‘Omdat we een ontheffing hebben, mogen we de openingen van de bestaande verblijfplaatsen tijdelijk afsluiten. We doen dat volgens de richtlijnen die de wet voorschrijft. Vleermuizen kunnen nog wel naar buiten, maar niet meer terug naar binnen. Vanaf dat moment gaan zij in de omgeving op zoek naar nieuwe plekken.’ Na de werkzaamheden worden de bestaande verblijfplaatsen weer beschikbaar gesteld. En de aannemer maakt ook nog eens 30 nieuwe toegangen tot verblijfplaatsen. Zo wordt het slot een nóg betere verblijfplaats.
De rosse vleermuis
In en rondom slot Het Oude Loo leven vijf soorten vleermuizen. Tromp: ‘Dat we ook de rosse vleermuis kunnen meetellen is bijzonder. Deze soort leeft normaal alleen in bomen, maar nu dus ook in een eeuwenoud slot.’ Naast vleermuizen zijn ook de grote gele kwikstaart en de gierzwaluw gezien die - net als vleermuizen - het hele jaar door zijn beschermd. De grote gele kwikstaart, die graag bij het water leeft, verhuist tijdelijk naar een van de kasten onder de loopbruggen. De gierzwaluw vraagt wat extra aandacht. ‘Deze vogelsoort is trouw aan zijn nestplaats en dat betekent dat we de twintig nesten in de voorgevel tot augustus met rust moeten laten. Op een andere plek broeden is voor de gierzwaluw geen optie.’
Meebewegen met de natuur
Al deze zeldzame dieren maken het plannen van de onderhoudswerkzaamheden niet makkelijk. De aannemer begint in de voor de dieren minst kwetsbare periode en draait daarna als een carrousel mee met de seizoenen van de ecologische natuurkalender. Het leggen van deze puzzel vraagt veel tijd. Je bent zo een paar maanden verder. Toch is het de moeite waard, want dankzij deze zorgvuldige aanpak kan het RVB de natuurwaarden rondom het slot maximaal beschermen. Ook tijdens de uitvoering krijgen de natuurbelangen de volledige aandacht van het RVB. Zo is er onder begeleiding van een onafhankelijk adviseur regelmatig een zogeheten ecologische toolboxmeeting. De bouwvakkers leren dan wat ze moeten doen als zij tijdens het werk bijvoorbeeld toch nog vleermuizen tegenkomen. ‘Niet wegjagen, maar de plek met lint afzetten en wachten totdat ze zelf uitvliegen.’