De Europese Commissie probeert burgers en bedrijven voor te bereiden op de toekomst van werk. Hoe verandert de rol van werknemers door de komst van kunstmatige intelligentie (AI)? Op het European Employment & Social Rights Forum 2023, dat onlangs plaatsvond in Brussel, klonken geruststellende woorden. Totdat AI-expert Stuart Russell aan het woord kwam.
Onlangs kwam er een einde aan de staking van scenarioschrijvers in Hollywood. De rol van AI stond centraal in de strijd tussen de schrijvers en de studio’s. De productiebedrijven dreigden AI de conceptscripts te laten schrijven en alleen het bijschaven aan de schrijvers over te laten. Hiervoor zou de AI moeten worden getraind met bestaande scripts, geschreven door diezelfde mensen. ‘Een perfecte storm,’ zo vatte hoogleraar economie Maarten Goos van de Universiteit Utrecht in Brussel de situatie in Hollywood samen.
De studio’s en de scriptschrijvers kwamen weliswaar tot een overeenkomst, maar Goos verwacht dat er in de nabije toekomst nog veel meer werkrelaties door AI worden uitgedaagd. De vraag is niet zozeer óf je taken kunt uitsteden aan AI (een script dat is gegenereerd op basis van eerdere scripts zal niet briljant zijn, maar een door mensen opgeleverde eindversie kan best een acceptabele nieuwe superheldenfilm opleveren). De echte vraag is of briljante scenarioschrijvers het verdienen om als hulpje van een domme scenariogenerator te worden ingezet. Of briljante ambtenaren als hulpje van een domme beleidsgenerator.
Europese jaar van de vaardigheden
Ook de Europese Commissie verwacht dat AI een ingrijpende impact zal hebben op werk. Niet voor niets riep de Commissie 2023 uit tot het Europese jaar van de vaardigheden en poogt het bedrijven te stimuleren om te investeren in life long learning. Volgens een schatting van het OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) beschikt twee op de vijf werknemers niet over de relevante vaardigheden voor de digitale transformatie.
Doomsday scenario's
Toch is de komst van AI volgens de Commissie geen reden tot paniek. Zo zei Joost Korte, Directeur-Generaal van Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie, in zijn openingsspeech: ‘Volgens sommige rapporten zouden wereldwijd 300 miljoen banen het risico lopen te verdwijnen, maar dit soort doomsday scenario’s hebben we eerder gehoord.’ Binnen de juiste Europese wettelijke kaders zou AI juist een oplossing kunnen betekenen voor het tekort aan arbeidskrachten, aldus Korte.
Waardevolle vaardigheden
Voor eenieder die ertegenop ziet om zich te gaan verdiepen in programmeren of datascience was er veelvuldig goed nieuws te horen op het Forum: ook soft skills zijn belangrijk om relevant te blijven naast AI. Nobelprijswinnaar Christopher Pissarides, economieprofessor aan de London School of Economics, somde een lange lijst op van soft skills op die van waarde blijven als AI zijn intrede doet op de werkvloer, waaronder communicatie, zelfdiscipline, creativiteit, kritisch denken, leiderschaps- en onderhandelvaardigheden.
Onherroepelijk zullen er vele banen verdwijnen, stelde Pissarides. Dat gebeurde ook tijdens de vorige industriële revoluties, toen de komst van respectievelijk kolen, olie en elektriciteit grote veranderingen aanjaagde. Maar iedere keer dat een beroepsgroep in Europa het onderspit delfde, zoals de mijnwerkers, de dienstmeisjes en de Europese fabrikanten van allerhande producten, kwamen er nieuwe sectoren voor in de plaats, zoals de dienstensector en het toerisme. ‘We hoeven nu nog niet te weten waar de banen vandaan komen,’ verzekerde Pissarides zijn publiek.